YAKLAŞAN TEHLİKE…
Türkiye Tarım Alanlarının Yeni Zararlısı Halyomorpha halys (Kahverengi pis koku böceği).
İstilacı yabancı türler, hem doğal hem de tarımsal ekosistemler üzerinde çok sayıda olumsuz etkiye neden olmakta, ciddi ekonomik kayıplara ve olumsuz çevresel etkilere yol açmaktadır.
BU TÜR TÜRKİYE İÇİN YENİ
Dünyada 500 istilacı böcek ve akar türü olduğu ve bunların çoğunun bitki zararlıları olarak tanındığı belirtilmektedir. Türkiye için yeni bir istilacı tür olan Halyomorpha halys (Stål, 1855) (Hemiptera: Pentatomidae) Doğu Asya kökenli (Çin Tayvan, Kore ve Japonya) bir türdür. Bu böceklerin yıllık ürün kayıpları 13 milyar doları bulmakta ve bu türlerle mücadele kapsamında da miyarlarca dolar harcanmaktadır. Halyomorpha halys, bu istilacı türlerden biri olup uluslararası ticaretinde artmasıyla tüm dünyaya yayılmaya başlamış ve yayılışını devam ettirmektedir.
MAÇKA ESİROĞLU’NDA GÖRÜLDÜ
Zararlı hakkında bilgi veren Trabzon Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Coşkun Kuturoğlu; “Türkiye’nin Kuzeydoğu sınırını Gürcistan’dan doğal yollarla ülkemize 2017 yılında geçiş yapmış ve şu anda, Artvin (Kemalpaşa, Hopa, Borçka, Arhavi, Artvin merkez) Rize (Fındıklı) İli tarım ve ormanlık alanlarında ve tespit edilmiştir. 2017 yılında Artvin ili sahil kesimlerinde (Kemalpaşa ilçesi), 2017 yılı ekim ve kasım aylarında Hopa ve Arhavi ilçelerinde, 2018 yılında da Artvin Borçka, Rize Fındıklı ve Ardeşen’de tespit edilmiş ve yayılışını hızla sürdürmeye başlamıştır. 2019 yılı Şubat ayında da Artvin Merkez’de, Nisan ayında Trabzon Akçaabat, Maçka Esiroğlu’nda, Giresun Tirebolu’nda görülmüştür.” dedi.
ÇOK HIZLI YAYILIYOR
Yayılış gösterdiği ülkelerde tarım alanlarında yaptığı ekonomik kayıplardan dolayı tehlikeli zararlı böcek türleri kategorisinde değerlendirildiğini belirten Kuturoğlu, açıklamasını şöyle sürdürdü; “Polifag olduğu belirtilen türün, görüldüğü alanlarda kivi, fındık, elma, armut, şeftali, fasulye, domates, biber, mısır, süs bitkileri ve yabancı otlar üzerinde yoğun populasyonlar oluşturduğu gözlenmiştir. Erginlerin Aralık ayında kışlamak için evlerin içerisine, depolara, çatılara, ahırlara ve odunluklara girdikleri de belirlenmiştir. Türkiye’ye giriş yaptığı bu bölgede türün biyoekolojisi ile ilgili bazı ön çalışmalar Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi öğretim üyelerinden hemşehrimiz Trabzon Maçka ilçesi Mataracı Mahallesinden Prof. Dr. Temel Göktürk tarafından yapılmış olup entomopatojenler kullanılarak biyolojik mücadelesine yönelik çalışmalar devam etmektedir.
Bölgede özellikle başta fındık olmak üzere diğer birçok bitki için de büyük risk taşıyan bu türün mücadelesine yönelik çalışmalara zaman kaybedilmeden hız kazandırılması kaçınılmazdır. Halyomorpha halys için uçuş mesafesinin 67 ve 75 km olduğu düşünüldüğünde yayılış hızı bizi ürkütebilir. Şu an bulunduğu alanda konukçu fazlalığı nedeniyle yayılışı yavaş gerçekleşmektedir.”
DÜNYADA 50’DEN FAZLA ÜLKENİN BAŞ BELASI
Trabzon Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Coşkun Kuturoğlu; “Halyomorpha halys yüzlerce bitkinin özsuyunu emerek ağaçlarda, meyvelerde ve sebzelerde çok önemli zararlanmalara neden olmaktadır. Amerika’da, 2010 yılında elma bahçelerinde 37 milyon dolarlık, İtalya’da 2014 yılında 15,5 milyon Euro’luk, 2010 yılında Doğu ABD’de şeftali bahçelerinde % 100 mahsul kaybına neden olduğu belirtilmektedir. Yüksek yayılma potansiyeli ve birçok meyvede oluşturduğu ekonomik zarar nedeniyle, EPPO (Avrupa ve Akdeniz Bitki Koruma Örgütü) Karantina Listesinde yer almaktadır. Dünyada 50 den fazla ülke Halyomorpha halys ile mücadeleyi sürdürmektedir.” diye konuştu.
ORTALAMA 100 - 200 YUMURTA BIRAKIYOR
Yılda 1-2 jenerasyonu olan bu zararlı türün, 20-30’lu gruplar halinde 100 ila 220 adet yumurta bırakabildiğini kaydeden Coşkun Kuturoğlu; “Beslendiği türler arasında; meyve ağaçlarında; kayısı, kiraz, şeftali, erik, elma, armut, turunçgiller, dut, hurma, kivi, çalılardan ahududu, böğürtlen, üzüm; baklagillerden fasulye, bakla ve bezelye; tarla bitkilerinden; şeker pancarı, mısır; orman ağaçlarından; akçaağaç ve söğüt; süs bitkilerinden, kelebek çalısı, hanımeli, leylak, sebzelerden; domates, salatalık ve biber; birçok yabancı ot çeşidi sayılabilir. H. halys beslenme sonrası yaralanma, tohum kaybı, delikler, meyve deformasyonu, buruşukluk, süngerimsi alanların oluşumu, meyvede verim düşüklüğü ve nekrozlar görülmektedir. Bazı bakteriyel fındık hastalıklarını da taşımaktadır. Kış aylarına yaklaşırken (Kasım-Aralık) evlere yönelerek ev içine girip hane halkını psikolojik olarak da etkileyebilmektedir.
Halyomorpha halys yayılış gösterdiği Artvin-Rize-Trabzon ve çevresinde kivi ve fındık başta olmak üzere yüzlerce bitki türü ile beslenebilmektedir. Karadeniz Bölgesi için bu iki üründe ticari değere sahip ürünlerdir. Öncelikle bu ana bitkilerden Kivi ve Fındık başta olmak üzere bölgede yetişen diğer bitki türlerinin çoğunluğu da bu zararlının potansiyel tehdidi altındadır. Türkiye’de görüldüğü andan itibaren özellikle Artvin ilinin Kemalpaşa ve Arhavi ilçelerindeki kivi alanlarında kivilerde zararı daha fazla ortay çıkmıştır. Kivi meyvelerinin böcek tarafından emilmesi sonucu kalite ve ürün kaybı yaşanmıştır. Alanda mevcut olan hemen hemen tüm kivi bahçeleri %30 oranında zararlı böcekten etkilenmiştir.” ifadelerini kullandı.
İLAÇ FİRMALARI İLE AR-GE PROJELERİ YAPILMALI
Zararlı ile mücadele hakkında da bilgi veren Kuturoğlu; “Bölgede organik çay tarımı yapılması kimyasal mücadeleyi sınırlamaktadır. Halyomorpha halys’ın populasyon yoğunluğunun fazla olduğu ülkelerde tespit edilen predatör ve parazitoidleri mevcut olsa da bunların ülkemizde görülmesi ve türü baskı altına alması çok uzun yıllar sonra mümkün olacaktır.
Mevcut olan, fındık ve kivi bahçelerine feromon tuzaklar asmak suretiyle zararlının ulaştığı alanlar ve yoğunluğu tespit edilmektedir. Daha fazla feromon tuzağı asılmasıyla feromon tuzaklarının mücadeleye yönelik kullanımı sağlanabilecektir.
Ülkemizin yeni ve istilacı yabancı böcek türü olan bu zararlının tanıtılması ve öneminin vurgulanması amacıyla, başta tarım çalışanları olmak üzere tarımla uğraşan herkesin bu tür hakkında bilgi sahibi olmasını sağlanmalıdır. Acilen bu zararlı türe karşı bakanlığın önderliğinde bir mücadele takvimi oluşturulmalıdır. En kısa sürede sonuç alınabilecek mücadele yöntemlerine öncelik verilerek vakit kaybetmeden mücadeleye başlanmalıdır. Bu kapsamda feromon tuzaklarına ağırlık verilmesi önemlidir. İlaç firmaları ile Ar-Ge projeleri yapılarak türe karşı ruhsatlı bir insektisit belirlenmelidir.” dedi.
Fatma KARAHASANOĞLU
YAKLAŞAN TEHLİKE…
Türkiye Tarım Alanlarının Yeni Zararlısı Halyomorpha halys (Kahverengi pis koku böceği).
İstilacı yabancı türler, hem doğal hem de tarımsal ekosistemler üzerinde çok sayıda olumsuz etkiye neden olmakta, ciddi ekonomik kayıplara ve olumsuz çevresel etkilere yol açmaktadır.
BU TÜR TÜRKİYE İÇİN YENİ
Dünyada 500 istilacı böcek ve akar türü olduğu ve bunların çoğunun bitki zararlıları olarak tanındığı belirtilmektedir. Türkiye için yeni bir istilacı tür olan Halyomorpha halys (Stål, 1855) (Hemiptera: Pentatomidae) Doğu Asya kökenli (Çin Tayvan, Kore ve Japonya) bir türdür. Bu böceklerin yıllık ürün kayıpları 13 milyar doları bulmakta ve bu türlerle mücadele kapsamında da miyarlarca dolar harcanmaktadır. Halyomorpha halys, bu istilacı türlerden biri olup uluslararası ticaretinde artmasıyla tüm dünyaya yayılmaya başlamış ve yayılışını devam ettirmektedir.
MAÇKA ESİROĞLU’NDA GÖRÜLDÜ
Zararlı hakkında bilgi veren Trabzon Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Coşkun Kuturoğlu; “Türkiye’nin Kuzeydoğu sınırını Gürcistan’dan doğal yollarla ülkemize 2017 yılında geçiş yapmış ve şu anda, Artvin (Kemalpaşa, Hopa, Borçka, Arhavi, Artvin merkez) Rize (Fındıklı) İli tarım ve ormanlık alanlarında ve tespit edilmiştir. 2017 yılında Artvin ili sahil kesimlerinde (Kemalpaşa ilçesi), 2017 yılı ekim ve kasım aylarında Hopa ve Arhavi ilçelerinde, 2018 yılında da Artvin Borçka, Rize Fındıklı ve Ardeşen’de tespit edilmiş ve yayılışını hızla sürdürmeye başlamıştır. 2019 yılı Şubat ayında da Artvin Merkez’de, Nisan ayında Trabzon Akçaabat, Maçka Esiroğlu’nda, Giresun Tirebolu’nda görülmüştür.” dedi.
ÇOK HIZLI YAYILIYOR
Yayılış gösterdiği ülkelerde tarım alanlarında yaptığı ekonomik kayıplardan dolayı tehlikeli zararlı böcek türleri kategorisinde değerlendirildiğini belirten Kuturoğlu, açıklamasını şöyle sürdürdü; “Polifag olduğu belirtilen türün, görüldüğü alanlarda kivi, fındık, elma, armut, şeftali, fasulye, domates, biber, mısır, süs bitkileri ve yabancı otlar üzerinde yoğun populasyonlar oluşturduğu gözlenmiştir. Erginlerin Aralık ayında kışlamak için evlerin içerisine, depolara, çatılara, ahırlara ve odunluklara girdikleri de belirlenmiştir. Türkiye’ye giriş yaptığı bu bölgede türün biyoekolojisi ile ilgili bazı ön çalışmalar Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi öğretim üyelerinden hemşehrimiz Trabzon Maçka ilçesi Mataracı Mahallesinden Prof. Dr. Temel Göktürk tarafından yapılmış olup entomopatojenler kullanılarak biyolojik mücadelesine yönelik çalışmalar devam etmektedir.
Bölgede özellikle başta fındık olmak üzere diğer birçok bitki için de büyük risk taşıyan bu türün mücadelesine yönelik çalışmalara zaman kaybedilmeden hız kazandırılması kaçınılmazdır. Halyomorpha halys için uçuş mesafesinin 67 ve 75 km olduğu düşünüldüğünde yayılış hızı bizi ürkütebilir. Şu an bulunduğu alanda konukçu fazlalığı nedeniyle yayılışı yavaş gerçekleşmektedir.”
DÜNYADA 50’DEN FAZLA ÜLKENİN BAŞ BELASI
Trabzon Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Coşkun Kuturoğlu; “Halyomorpha halys yüzlerce bitkinin özsuyunu emerek ağaçlarda, meyvelerde ve sebzelerde çok önemli zararlanmalara neden olmaktadır. Amerika’da, 2010 yılında elma bahçelerinde 37 milyon dolarlık, İtalya’da 2014 yılında 15,5 milyon Euro’luk, 2010 yılında Doğu ABD’de şeftali bahçelerinde % 100 mahsul kaybına neden olduğu belirtilmektedir. Yüksek yayılma potansiyeli ve birçok meyvede oluşturduğu ekonomik zarar nedeniyle, EPPO (Avrupa ve Akdeniz Bitki Koruma Örgütü) Karantina Listesinde yer almaktadır. Dünyada 50 den fazla ülke Halyomorpha halys ile mücadeleyi sürdürmektedir.” diye konuştu.
ORTALAMA 100 - 200 YUMURTA BIRAKIYOR
Yılda 1-2 jenerasyonu olan bu zararlı türün, 20-30’lu gruplar halinde 100 ila 220 adet yumurta bırakabildiğini kaydeden Coşkun Kuturoğlu; “Beslendiği türler arasında; meyve ağaçlarında; kayısı, kiraz, şeftali, erik, elma, armut, turunçgiller, dut, hurma, kivi, çalılardan ahududu, böğürtlen, üzüm; baklagillerden fasulye, bakla ve bezelye; tarla bitkilerinden; şeker pancarı, mısır; orman ağaçlarından; akçaağaç ve söğüt; süs bitkilerinden, kelebek çalısı, hanımeli, leylak, sebzelerden; domates, salatalık ve biber; birçok yabancı ot çeşidi sayılabilir. H. halys beslenme sonrası yaralanma, tohum kaybı, delikler, meyve deformasyonu, buruşukluk, süngerimsi alanların oluşumu, meyvede verim düşüklüğü ve nekrozlar görülmektedir. Bazı bakteriyel fındık hastalıklarını da taşımaktadır. Kış aylarına yaklaşırken (Kasım-Aralık) evlere yönelerek ev içine girip hane halkını psikolojik olarak da etkileyebilmektedir.
Halyomorpha halys yayılış gösterdiği Artvin-Rize-Trabzon ve çevresinde kivi ve fındık başta olmak üzere yüzlerce bitki türü ile beslenebilmektedir. Karadeniz Bölgesi için bu iki üründe ticari değere sahip ürünlerdir. Öncelikle bu ana bitkilerden Kivi ve Fındık başta olmak üzere bölgede yetişen diğer bitki türlerinin çoğunluğu da bu zararlının potansiyel tehdidi altındadır. Türkiye’de görüldüğü andan itibaren özellikle Artvin ilinin Kemalpaşa ve Arhavi ilçelerindeki kivi alanlarında kivilerde zararı daha fazla ortay çıkmıştır. Kivi meyvelerinin böcek tarafından emilmesi sonucu kalite ve ürün kaybı yaşanmıştır. Alanda mevcut olan hemen hemen tüm kivi bahçeleri %30 oranında zararlı böcekten etkilenmiştir.” ifadelerini kullandı.
İLAÇ FİRMALARI İLE AR-GE PROJELERİ YAPILMALI
Zararlı ile mücadele hakkında da bilgi veren Kuturoğlu; “Bölgede organik çay tarımı yapılması kimyasal mücadeleyi sınırlamaktadır. Halyomorpha halys’ın populasyon yoğunluğunun fazla olduğu ülkelerde tespit edilen predatör ve parazitoidleri mevcut olsa da bunların ülkemizde görülmesi ve türü baskı altına alması çok uzun yıllar sonra mümkün olacaktır.
Mevcut olan, fındık ve kivi bahçelerine feromon tuzaklar asmak suretiyle zararlının ulaştığı alanlar ve yoğunluğu tespit edilmektedir. Daha fazla feromon tuzağı asılmasıyla feromon tuzaklarının mücadeleye yönelik kullanımı sağlanabilecektir.
Ülkemizin yeni ve istilacı yabancı böcek türü olan bu zararlının tanıtılması ve öneminin vurgulanması amacıyla, başta tarım çalışanları olmak üzere tarımla uğraşan herkesin bu tür hakkında bilgi sahibi olmasını sağlanmalıdır. Acilen bu zararlı türe karşı bakanlığın önderliğinde bir mücadele takvimi oluşturulmalıdır. En kısa sürede sonuç alınabilecek mücadele yöntemlerine öncelik verilerek vakit kaybetmeden mücadeleye başlanmalıdır. Bu kapsamda feromon tuzaklarına ağırlık verilmesi önemlidir. İlaç firmaları ile Ar-Ge projeleri yapılarak türe karşı ruhsatlı bir insektisit belirlenmelidir.” dedi.
Fatma KARAHASANOĞLU
YAKLAŞAN TEHLİKE…
Türkiye Tarım Alanlarının Yeni Zararlısı Halyomorpha halys (Kahverengi pis koku böceği).
İstilacı yabancı türler, hem doğal hem de tarımsal ekosistemler üzerinde çok sayıda olumsuz etkiye neden olmakta, ciddi ekonomik kayıplara ve olumsuz çevresel etkilere yol açmaktadır.
BU TÜR TÜRKİYE İÇİN YENİ
Dünyada 500 istilacı böcek ve akar türü olduğu ve bunların çoğunun bitki zararlıları olarak tanındığı belirtilmektedir. Türkiye için yeni bir istilacı tür olan Halyomorpha halys (Stål, 1855) (Hemiptera: Pentatomidae) Doğu Asya kökenli (Çin Tayvan, Kore ve Japonya) bir türdür. Bu böceklerin yıllık ürün kayıpları 13 milyar doları bulmakta ve bu türlerle mücadele kapsamında da miyarlarca dolar harcanmaktadır. Halyomorpha halys, bu istilacı türlerden biri olup uluslararası ticaretinde artmasıyla tüm dünyaya yayılmaya başlamış ve yayılışını devam ettirmektedir.
MAÇKA ESİROĞLU’NDA GÖRÜLDÜ
Zararlı hakkında bilgi veren Trabzon Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Coşkun Kuturoğlu; “Türkiye’nin Kuzeydoğu sınırını Gürcistan’dan doğal yollarla ülkemize 2017 yılında geçiş yapmış ve şu anda, Artvin (Kemalpaşa, Hopa, Borçka, Arhavi, Artvin merkez) Rize (Fındıklı) İli tarım ve ormanlık alanlarında ve tespit edilmiştir. 2017 yılında Artvin ili sahil kesimlerinde (Kemalpaşa ilçesi), 2017 yılı ekim ve kasım aylarında Hopa ve Arhavi ilçelerinde, 2018 yılında da Artvin Borçka, Rize Fındıklı ve Ardeşen’de tespit edilmiş ve yayılışını hızla sürdürmeye başlamıştır. 2019 yılı Şubat ayında da Artvin Merkez’de, Nisan ayında Trabzon Akçaabat, Maçka Esiroğlu’nda, Giresun Tirebolu’nda görülmüştür.” dedi.
ÇOK HIZLI YAYILIYOR
Yayılış gösterdiği ülkelerde tarım alanlarında yaptığı ekonomik kayıplardan dolayı tehlikeli zararlı böcek türleri kategorisinde değerlendirildiğini belirten Kuturoğlu, açıklamasını şöyle sürdürdü; “Polifag olduğu belirtilen türün, görüldüğü alanlarda kivi, fındık, elma, armut, şeftali, fasulye, domates, biber, mısır, süs bitkileri ve yabancı otlar üzerinde yoğun populasyonlar oluşturduğu gözlenmiştir. Erginlerin Aralık ayında kışlamak için evlerin içerisine, depolara, çatılara, ahırlara ve odunluklara girdikleri de belirlenmiştir. Türkiye’ye giriş yaptığı bu bölgede türün biyoekolojisi ile ilgili bazı ön çalışmalar Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi öğretim üyelerinden hemşehrimiz Trabzon Maçka ilçesi Mataracı Mahallesinden Prof. Dr. Temel Göktürk tarafından yapılmış olup entomopatojenler kullanılarak biyolojik mücadelesine yönelik çalışmalar devam etmektedir.
Bölgede özellikle başta fındık olmak üzere diğer birçok bitki için de büyük risk taşıyan bu türün mücadelesine yönelik çalışmalara zaman kaybedilmeden hız kazandırılması kaçınılmazdır. Halyomorpha halys için uçuş mesafesinin 67 ve 75 km olduğu düşünüldüğünde yayılış hızı bizi ürkütebilir. Şu an bulunduğu alanda konukçu fazlalığı nedeniyle yayılışı yavaş gerçekleşmektedir.”
DÜNYADA 50’DEN FAZLA ÜLKENİN BAŞ BELASI
Trabzon Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Coşkun Kuturoğlu; “Halyomorpha halys yüzlerce bitkinin özsuyunu emerek ağaçlarda, meyvelerde ve sebzelerde çok önemli zararlanmalara neden olmaktadır. Amerika’da, 2010 yılında elma bahçelerinde 37 milyon dolarlık, İtalya’da 2014 yılında 15,5 milyon Euro’luk, 2010 yılında Doğu ABD’de şeftali bahçelerinde % 100 mahsul kaybına neden olduğu belirtilmektedir. Yüksek yayılma potansiyeli ve birçok meyvede oluşturduğu ekonomik zarar nedeniyle, EPPO (Avrupa ve Akdeniz Bitki Koruma Örgütü) Karantina Listesinde yer almaktadır. Dünyada 50 den fazla ülke Halyomorpha halys ile mücadeleyi sürdürmektedir.” diye konuştu.
ORTALAMA 100 - 200 YUMURTA BIRAKIYOR
Yılda 1-2 jenerasyonu olan bu zararlı türün, 20-30’lu gruplar halinde 100 ila 220 adet yumurta bırakabildiğini kaydeden Coşkun Kuturoğlu; “Beslendiği türler arasında; meyve ağaçlarında; kayısı, kiraz, şeftali, erik, elma, armut, turunçgiller, dut, hurma, kivi, çalılardan ahududu, böğürtlen, üzüm; baklagillerden fasulye, bakla ve bezelye; tarla bitkilerinden; şeker pancarı, mısır; orman ağaçlarından; akçaağaç ve söğüt; süs bitkilerinden, kelebek çalısı, hanımeli, leylak, sebzelerden; domates, salatalık ve biber; birçok yabancı ot çeşidi sayılabilir. H. halys beslenme sonrası yaralanma, tohum kaybı, delikler, meyve deformasyonu, buruşukluk, süngerimsi alanların oluşumu, meyvede verim düşüklüğü ve nekrozlar görülmektedir. Bazı bakteriyel fındık hastalıklarını da taşımaktadır. Kış aylarına yaklaşırken (Kasım-Aralık) evlere yönelerek ev içine girip hane halkını psikolojik olarak da etkileyebilmektedir.
Halyomorpha halys yayılış gösterdiği Artvin-Rize-Trabzon ve çevresinde kivi ve fındık başta olmak üzere yüzlerce bitki türü ile beslenebilmektedir. Karadeniz Bölgesi için bu iki üründe ticari değere sahip ürünlerdir. Öncelikle bu ana bitkilerden Kivi ve Fındık başta olmak üzere bölgede yetişen diğer bitki türlerinin çoğunluğu da bu zararlının potansiyel tehdidi altındadır. Türkiye’de görüldüğü andan itibaren özellikle Artvin ilinin Kemalpaşa ve Arhavi ilçelerindeki kivi alanlarında kivilerde zararı daha fazla ortay çıkmıştır. Kivi meyvelerinin böcek tarafından emilmesi sonucu kalite ve ürün kaybı yaşanmıştır. Alanda mevcut olan hemen hemen tüm kivi bahçeleri %30 oranında zararlı böcekten etkilenmiştir.” ifadelerini kullandı.
İLAÇ FİRMALARI İLE AR-GE PROJELERİ YAPILMALI
Zararlı ile mücadele hakkında da bilgi veren Kuturoğlu; “Bölgede organik çay tarımı yapılması kimyasal mücadeleyi sınırlamaktadır. Halyomorpha halys’ın populasyon yoğunluğunun fazla olduğu ülkelerde tespit edilen predatör ve parazitoidleri mevcut olsa da bunların ülkemizde görülmesi ve türü baskı altına alması çok uzun yıllar sonra mümkün olacaktır.
Mevcut olan, fındık ve kivi bahçelerine feromon tuzaklar asmak suretiyle zararlının ulaştığı alanlar ve yoğunluğu tespit edilmektedir. Daha fazla feromon tuzağı asılmasıyla feromon tuzaklarının mücadeleye yönelik kullanımı sağlanabilecektir.
Ülkemizin yeni ve istilacı yabancı böcek türü olan bu zararlının tanıtılması ve öneminin vurgulanması amacıyla, başta tarım çalışanları olmak üzere tarımla uğraşan herkesin bu tür hakkında bilgi sahibi olmasını sağlanmalıdır. Acilen bu zararlı türe karşı bakanlığın önderliğinde bir mücadele takvimi oluşturulmalıdır. En kısa sürede sonuç alınabilecek mücadele yöntemlerine öncelik verilerek vakit kaybetmeden mücadeleye başlanmalıdır. Bu kapsamda feromon tuzaklarına ağırlık verilmesi önemlidir. İlaç firmaları ile Ar-Ge projeleri yapılarak türe karşı ruhsatlı bir insektisit belirlenmelidir.” dedi.
Fatma KARAHASANOĞLU
YAKLAŞAN TEHLİKE…
Türkiye Tarım Alanlarının Yeni Zararlısı Halyomorpha halys (Kahverengi pis koku böceği).
İstilacı yabancı türler, hem doğal hem de tarımsal ekosistemler üzerinde çok sayıda olumsuz etkiye neden olmakta, ciddi ekonomik kayıplara ve olumsuz çevresel etkilere yol açmaktadır.
BU TÜR TÜRKİYE İÇİN YENİ
Dünyada 500 istilacı böcek ve akar türü olduğu ve bunların çoğunun bitki zararlıları olarak tanındığı belirtilmektedir. Türkiye için yeni bir istilacı tür olan Halyomorpha halys (Stål, 1855) (Hemiptera: Pentatomidae) Doğu Asya kökenli (Çin Tayvan, Kore ve Japonya) bir türdür. Bu böceklerin yıllık ürün kayıpları 13 milyar doları bulmakta ve bu türlerle mücadele kapsamında da miyarlarca dolar harcanmaktadır. Halyomorpha halys, bu istilacı türlerden biri olup uluslararası ticaretinde artmasıyla tüm dünyaya yayılmaya başlamış ve yayılışını devam ettirmektedir.
MAÇKA ESİROĞLU’NDA GÖRÜLDÜ
Zararlı hakkında bilgi veren Trabzon Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Coşkun Kuturoğlu; “Türkiye’nin Kuzeydoğu sınırını Gürcistan’dan doğal yollarla ülkemize 2017 yılında geçiş yapmış ve şu anda, Artvin (Kemalpaşa, Hopa, Borçka, Arhavi, Artvin merkez) Rize (Fındıklı) İli tarım ve ormanlık alanlarında ve tespit edilmiştir. 2017 yılında Artvin ili sahil kesimlerinde (Kemalpaşa ilçesi), 2017 yılı ekim ve kasım aylarında Hopa ve Arhavi ilçelerinde, 2018 yılında da Artvin Borçka, Rize Fındıklı ve Ardeşen’de tespit edilmiş ve yayılışını hızla sürdürmeye başlamıştır. 2019 yılı Şubat ayında da Artvin Merkez’de, Nisan ayında Trabzon Akçaabat, Maçka Esiroğlu’nda, Giresun Tirebolu’nda görülmüştür.” dedi.
ÇOK HIZLI YAYILIYOR
Yayılış gösterdiği ülkelerde tarım alanlarında yaptığı ekonomik kayıplardan dolayı tehlikeli zararlı böcek türleri kategorisinde değerlendirildiğini belirten Kuturoğlu, açıklamasını şöyle sürdürdü; “Polifag olduğu belirtilen türün, görüldüğü alanlarda kivi, fındık, elma, armut, şeftali, fasulye, domates, biber, mısır, süs bitkileri ve yabancı otlar üzerinde yoğun populasyonlar oluşturduğu gözlenmiştir. Erginlerin Aralık ayında kışlamak için evlerin içerisine, depolara, çatılara, ahırlara ve odunluklara girdikleri de belirlenmiştir. Türkiye’ye giriş yaptığı bu bölgede türün biyoekolojisi ile ilgili bazı ön çalışmalar Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi öğretim üyelerinden hemşehrimiz Trabzon Maçka ilçesi Mataracı Mahallesinden Prof. Dr. Temel Göktürk tarafından yapılmış olup entomopatojenler kullanılarak biyolojik mücadelesine yönelik çalışmalar devam etmektedir.
Bölgede özellikle başta fındık olmak üzere diğer birçok bitki için de büyük risk taşıyan bu türün mücadelesine yönelik çalışmalara zaman kaybedilmeden hız kazandırılması kaçınılmazdır. Halyomorpha halys için uçuş mesafesinin 67 ve 75 km olduğu düşünüldüğünde yayılış hızı bizi ürkütebilir. Şu an bulunduğu alanda konukçu fazlalığı nedeniyle yayılışı yavaş gerçekleşmektedir.”
DÜNYADA 50’DEN FAZLA ÜLKENİN BAŞ BELASI
Trabzon Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Coşkun Kuturoğlu; “Halyomorpha halys yüzlerce bitkinin özsuyunu emerek ağaçlarda, meyvelerde ve sebzelerde çok önemli zararlanmalara neden olmaktadır. Amerika’da, 2010 yılında elma bahçelerinde 37 milyon dolarlık, İtalya’da 2014 yılında 15,5 milyon Euro’luk, 2010 yılında Doğu ABD’de şeftali bahçelerinde % 100 mahsul kaybına neden olduğu belirtilmektedir. Yüksek yayılma potansiyeli ve birçok meyvede oluşturduğu ekonomik zarar nedeniyle, EPPO (Avrupa ve Akdeniz Bitki Koruma Örgütü) Karantina Listesinde yer almaktadır. Dünyada 50 den fazla ülke Halyomorpha halys ile mücadeleyi sürdürmektedir.” diye konuştu.
ORTALAMA 100 - 200 YUMURTA BIRAKIYOR
Yılda 1-2 jenerasyonu olan bu zararlı türün, 20-30’lu gruplar halinde 100 ila 220 adet yumurta bırakabildiğini kaydeden Coşkun Kuturoğlu; “Beslendiği türler arasında; meyve ağaçlarında; kayısı, kiraz, şeftali, erik, elma, armut, turunçgiller, dut, hurma, kivi, çalılardan ahududu, böğürtlen, üzüm; baklagillerden fasulye, bakla ve bezelye; tarla bitkilerinden; şeker pancarı, mısır; orman ağaçlarından; akçaağaç ve söğüt; süs bitkilerinden, kelebek çalısı, hanımeli, leylak, sebzelerden; domates, salatalık ve biber; birçok yabancı ot çeşidi sayılabilir. H. halys beslenme sonrası yaralanma, tohum kaybı, delikler, meyve deformasyonu, buruşukluk, süngerimsi alanların oluşumu, meyvede verim düşüklüğü ve nekrozlar görülmektedir. Bazı bakteriyel fındık hastalıklarını da taşımaktadır. Kış aylarına yaklaşırken (Kasım-Aralık) evlere yönelerek ev içine girip hane halkını psikolojik olarak da etkileyebilmektedir.
Halyomorpha halys yayılış gösterdiği Artvin-Rize-Trabzon ve çevresinde kivi ve fındık başta olmak üzere yüzlerce bitki türü ile beslenebilmektedir. Karadeniz Bölgesi için bu iki üründe ticari değere sahip ürünlerdir. Öncelikle bu ana bitkilerden Kivi ve Fındık başta olmak üzere bölgede yetişen diğer bitki türlerinin çoğunluğu da bu zararlının potansiyel tehdidi altındadır. Türkiye’de görüldüğü andan itibaren özellikle Artvin ilinin Kemalpaşa ve Arhavi ilçelerindeki kivi alanlarında kivilerde zararı daha fazla ortay çıkmıştır. Kivi meyvelerinin böcek tarafından emilmesi sonucu kalite ve ürün kaybı yaşanmıştır. Alanda mevcut olan hemen hemen tüm kivi bahçeleri %30 oranında zararlı böcekten etkilenmiştir.” ifadelerini kullandı.
İLAÇ FİRMALARI İLE AR-GE PROJELERİ YAPILMALI
Zararlı ile mücadele hakkında da bilgi veren Kuturoğlu; “Bölgede organik çay tarımı yapılması kimyasal mücadeleyi sınırlamaktadır. Halyomorpha halys’ın populasyon yoğunluğunun fazla olduğu ülkelerde tespit edilen predatör ve parazitoidleri mevcut olsa da bunların ülkemizde görülmesi ve türü baskı altına alması çok uzun yıllar sonra mümkün olacaktır.
Mevcut olan, fındık ve kivi bahçelerine feromon tuzaklar asmak suretiyle zararlının ulaştığı alanlar ve yoğunluğu tespit edilmektedir. Daha fazla feromon tuzağı asılmasıyla feromon tuzaklarının mücadeleye yönelik kullanımı sağlanabilecektir.
Ülkemizin yeni ve istilacı yabancı böcek türü olan bu zararlının tanıtılması ve öneminin vurgulanması amacıyla, başta tarım çalışanları olmak üzere tarımla uğraşan herkesin bu tür hakkında bilgi sahibi olmasını sağlanmalıdır. Acilen bu zararlı türe karşı bakanlığın önderliğinde bir mücadele takvimi oluşturulmalıdır. En kısa sürede sonuç alınabilecek mücadele yöntemlerine öncelik verilerek vakit kaybetmeden mücadeleye başlanmalıdır. Bu kapsamda feromon tuzaklarına ağırlık verilmesi önemlidir. İlaç firmaları ile Ar-Ge projeleri yapılarak türe karşı ruhsatlı bir insektisit belirlenmelidir.” dedi.
Fatma KARAHASANOĞLU
