Salah Birsel ( 1919 -  1999)

Salah Birsel ( 1919 -   1999)

1919'da Balıkesir'in Bandırma ilçesinde doğdu.

Salah Birsel ( 1919 -   1999) 

 

1919'da Balıkesir'in Bandırma ilçesinde doğdu. 1999 yılında İstanbul'da yaşamını yitirdi. Ortaöğrenimini İzmir'de Saint Joseph Fransız Okulu ve İzmir Erkek Lisesi'nde tamamladı. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne girdi. 2 yıl sonra aynı üniversitenin Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümüne geçti, 1948'de mezun oldu. 1943-1949 arasında İstanbul Nişantaşı Ortaokulu'nda Fransızca öğretmenliği, 1953-1956 arasında iş müfettişliği, 1956-1960 arasında Edebiyat Fakültesi Kütüphane Müdürlüğü, 1960-1973 arasında Türk Dil Kurumu Yayın Kolu Başkanlığı yaptı.

İlk şiirleri 1937'de "Gündüz" dergisinde yayınlandı. 1940-1950 arasında "İnkılapçı Gençlik", "Sokak", "İnsan", "Seçilmiş Hikayeler" gibi dergiler şiirlerine yer verdi. "Yenilik", "İnsan", "Sokak" ve "Nokta" dergilerinin yayını çalışmalarına katıldı. Şiirleri öncelikle zekaya, ince alaya dayanan yergi ağırlıklı şiirler. Garipve İkinci Yeni akımlarını kendine göre yorumlayarak uzaktan izledi.

Şiirlerinde halk şiirine yaklaşan bir söyleyiş yöntemine ulaştı. Yalın üslubu, hoşgörülü konu seçimleri ve ince alaylı yaklaşımıyla, kendine özgü farklı bir yerde bulundu.

Asıl ününü 1970'lerde peş peşe yayınlanan "denemelerle" kazandı. Günlük konuşma dilinde pek az bilinen sözcük ve deyimlerden başka, kendi yarattığı ilginç deyişleri de sıkça kullandığı ve anlatımına egemen kıldığı alaycı tavrıyla bu denemelerde özgün bir üslup yarattı.

"Salâh Bey Tarihi"ni oluşturan "Kahveler Kitabı", "Ah Beyoğlu, Vah Beyoğlu", "Boğaziçi Şıngır Mıngır", "Sergüzeşt-i Nono Bey", "Elmas Boğaziçi" ve "İstanbul-Paris" kitaplarında, geçmişin İstanbul kahvelerini, Beyoğlu ve Boğaziçi'nin sanat çevrelerini anlattı.

1990'larda büyük bir coşkuyla tekrar şiire döndü. İroni ve humor özellikleri taşıyan şiirleriyle modern şiirimizi tema ve dil bakımından demokratlaştırdı, geliştirdi. 

Salah Birsel'in Eserleri

ŞİİR:

  • Dünya İşleri (1947)
  • Hacivat'ın karısı (1955)
  • Ases (1960)
  • Kikirikname (1961)
  • Haydar Haydar (1972)
  • Köçekçeler (1981)
  • Bütün Şiirleri (1986)
  • Varduman (1993)
  • Yalelli (1994)
  • İnce Donanma (1995)
  • Rumba da Rumba (1995)
  • Yaşama Sevinci (1995)
  • Çarleston (1995)
  • Baş ve Ayak (1997)
  • Sevdim Seni Ey İnsan (1997)

DENEME, ELEŞTİRİ, GÜNLÜK:

  • Şiirin İlkeleri (1952)
  • Günlük (1955)
  • Sev Beni Sev (1957)
  • Kendimle Konuşmalar (1969)
  • Şiir ve Cinayet (1975)
  • Kahveler Kitabı (1975)
  • A Beyoğlu Vah Beyoğlu (1976)
  • Kuşları Örtünmek (1976)
  • Kurutulmuş Felsefe Bahçesi (1979)
  • Boğaziçi Şıngır Mıngır (1980)
  • Halley Kimi Kurtarır (1981)
  • Paf ve Puf (1981)
  • Hacivat Günlüğü (1982)
  • Sergüzeşt-i Nono Bey ve Elmas Boğaziçi (1982)
  • Amerikalı Tolstoy (1983)
  • İstanbul-Paris (1983)
  • Bir Zavallı Sarı At (1985)
  • Yapıştırma Bıyık (1985)
  • Şişedeki Zenci (1986)
  • Asansör (1987)
  • Kediler (1988)
  • Aynalar Günlüğü (1988)
  • Seyirci Sahneye Çıkıyor (1989)
  • Bay Sessizlik (1990)
  • Nezleli Karga (1991)
  • Yaşlılık Günlüğü (1992)
  • Gandhi ya da Hint Kirazının Gölgesinde (1993)
  • Gece Mavisi (1994)
  • Papağanname (1995)
  • Yanlış Parmak (1996)

ROMAN:

  • Dört Köşeli İnsan (1961)

İNCELEME:

  • Fransız Resminde İzlenimcilik (1967)
  • Goethe (1972)

ÖDÜLLERİ

  • "Keçi Çobanı, Kuzu Çobanı" denemesi ile TRT Deneme Sanat Ödülü (1970)
  • "Şiir ve Cinayet" kitabıyla TDK Deneme Ödülü (1976)
  • "Yaşlılık Günlüğü" adlı günlüğüyle Sedat Simavi Edebiyat Ödülü (1986)      (Türkiye'de günlük türünde yazılmış bir esere verilen ilk ödül)
  • "Varduman" adlı şiir kitabıyla Necatigil Şiir Ödülü (1994)

Şiirlerinden Örnekler

AŞKSIZ

Aşka inanmıyor gençler şimdilerde 
Tutkuları beden eğitimini aşmıyor 
Gözyaşları kullanılmıyor, bu bir 
Üzüntüler gerekli sayılmıyor. 

Erkeklerin gönülleri tıkanık, bu iki 
Sevgililer yollarda beklenmiyor
Kadınlar bile bezgin, hoyrat 
Yeminler tutulmuyor.

Başlar uçurulmuyor, bu üç 
Zehirler içilmiyor
İsteksiz, şaşkın bu gençlik 
Kitaplarda güller kurutulmuyor.

Şairler aşkı anmıyor, bu dört 
Fuzûlîler Nâilîler bilinmiyor
Bağırtılı çıplak bir kuşak salonlarda 
Mumlara derdler açılmıyor.

BİLDİRİ

İnanın sözüme şairler
Üçer beşer söneceğiz
Yirmi ikiye varmadan
Rüştü gibi öleceğiz.

Budur size doğru haber
Sapır sapır düşeceğiz
Bütün aptallar duracak
Biz gideceğiz.

Ya tıkanacağız sofrada
Ya merdivende kalacağız
Kırk yedide Sait gibi
Topraklara gireceğiz.

Kimse bakmayacak suratımıza
Gün güne azalacağız
Üç beş şiir yazmadan
Ortadan silineceğiz.

Benden size bu kadarı
Öleceğiz şairler öleceğiz
Orhan Veli gibi sokakta
Düşüp tükeneceğiz...

SUZ-İ DİLÂRA

Ben yaşın on sekizinde
Delilikler divanelikler ettim
Fındık fıstık yükledim şileplere
Çımacılarla gün kavşağına gittim

Senin bildiğin işler
Benim bildiğim işler değildi
Ben her Tanrının günü
Kırlarda gezindim

Ben yağmur sularıyla yaşadım oluklarda
Toprağın içine geçtim
Dört mevsim kapında ben
Ağaç gibi bekledim

Bendim nehirden su taşıyan
Odun yaran ormanda
Islık çalarak şehre
Üzümcülerle giren bendim

Benim aklımdan geçenler
Senin aklından geçenler değildi
Ben 10 yıl İstanbul’da
Sensiz ayak teptim

Ben yaşın on sekizinde
Bir hayli serüven geçirdim
İsmimi yazdım vapurlara
Delilikler divanelikler ettim.

YALNIZLIK - II

Yalnızsın doğarken yaşarken
Ey incik ey mincik
Ozansan ressamsan
Yalnızsın yalnız

O kekeme yaşamlar
O çelimsiz günler
Çevren öpücükle kaynaşsa da
Yalnızsın yalnız

Seni kaçırırım diye fıslasa biri
Sarılsa sana pembe beyaz
Erguvanlar bordolar laciler
Karanlıkta ışıkta
Yalnızsın yalnız.

HACİVAT'IN KARISI

Hacivat’ın karısı
İncecikten yeldirmeli
Göz kaş oynatmalı
Gerdan kırmalı
Belden sarmalı.

Gülmeli, güldürmeli.

Rakı süzmeli
Âşık üzmeli
Şiir düzmeli.

Hacivat’ın karısı
Beyoğlu’nda gezmeli...

HAYDAR HAYDAR

l
Aman Haydar tabip Haydar
Öldürdün beni
Ne bu leylak birikimi

ll.
Benim sözüm tapulu
Ak koyun kara koyun
Nerden girdin usuma

lll.
Dur Haydar dur
Sen verdin sözcükleri bana
Sen baksana leylaklarıma

lV.
Bekliyoruz süslü baylar gelecek
Ceplerinde taşbaskısı bir horhor
Koklamaya süslü sümbül

V.
Ben bağırmasını bilmem
Ateşlemeler sırasında
Keçi kanı içen çoban bana mı

Vl.
Gitme koyunlar beni öldürürsün
Yıllarca rock-rock
Ben kuru ağıllarda

Vll.
Ufak o kadar ufak horhorlar
Varsa bir çılgın leylak ben içindeyim

Vlll.
Şimdi var o yeniden
Ulaşıma kapalı
Ateş yanmazsa tütün yanmalı

lX.
Çıkıp gelirse sonunda koyunlar
Oturup beklesin odasında
Kara kıyma gözlü bir giyotin

X.
Sen bilirsin Haydar
Doğarken ve ölünce
Ölü horhor kokusu.

KAHVE

İçilmezmi ki yemek üstüne de şöyle bir kahve
Az şekerli çok kaynamış veya sade
Konuşulsun fiskos edilsin
Sürülsün bir yandan da havagazına cezve
Hayal vericidir gönül açıcıdır
Isınmış suda höpürdedikçe telve
Kalmaz bu fokurdamayla köpük kalmaz ama
Başka olur Hacivat’a başka lezzet verir
Sonunda Kamer Hanım’ın eliyle uzatılan kahve.

KÖÇEKÇE

İsterse darbuka gelsin önden
İster keman çıksın ortaya
Üşüşsünler üşüşsünler
Odaya dolsunlar evveli.

Ut atılsın bir türkü çağırsın
Tambur kıpırdasın yerinde
Tımbındasınlar tımbırdasınlar 
Pencereyi titretsinler pencereyi.

Zıvanadan çıksın derken her biri
Ötsün zurna, alabildiğine 
Davul gümbürdesin dümbelek dümbürdesin 
Bir köçekçe başlasın sevda yerine.

PİNEKLEMEYE ÇAĞRI

Duralım efendiler biraz
Koşmıyalım öyle delice
Yormıyalım kalbimizi
Katmerlendirip gerdanımızı
Oturalım efendiler biraz.

İstiyen dikilsin gönlünce
Çökelim biz yere şöyle bir
Açalım ağzımızı ilkin
Gerelim omuzlanmızı sonra
Giderek bayıltıp gözlerimizi
Esneyelim efendiler biraz.

Aldırmıyalım öyle üç beşe
Yayalım göbeğimizi iyice
Dönelim sırtımızı işe akla
Acıyan çıkmaz sonra halimize
Vakitken çocuklar büyükler henüz
Pinekleyelim pinekleyelim
Horlayalım efendiler biraz.

MEYDANDAN GEÇEN KIZLAR 

Beşi onu bir gelirdi kızların
Vücutlar dimdik, saçları darmadağın
Dağılmasını beklemezlerdi kalabalığın
Allık, pudra, düzgün, hem de bir yığın
Beşi onu bir gelirdi kızların.

Ayrı bir tavırla geçerlerdi önünden karpuzların
Koşarak, durarak, gülerek
Kimi zaman atak, kimi zaman ürkek
Akıllarında tek düşünce erkek
Beşi onu bir gelirdi kızların.

Onlar aşığıydı delicesine sazların
Düşmezdi dillerinden hiç Bimen Şen merhum
Öylesine çalım, öylesine kurum
Ağızlarında horoz şekeri ve latilokum
Beşi onu bir gelirdi kızların...

SALÂH BİRSEL’İN SON MACERALARI

Oysa şu şiir göründüğünden de kısadır
Masanın üstünden sarkan göz kızındır
Buselik makamında bir nağme sazındır
Salâh Birsel of eder besbelli mahzundur
Bir yol iki kalp arasında uzundur
Oysa şu şiir göründüğünden de kısadır

Oysa aşkları ağlamaklı kılan tasadır
Kız pencerede oğlan pencereden uzaktır
Bir lâf atsın hani yok mu yasaktır
Al götür beni yarin dudağına deyen bardaktır
Bu durum iflâh etmez gayri muhakkaktır
Oysa odayı dolaşılmaz hale koyan masadır.

SEVECEN

Düşün ey yorgun kalbim
İlk pırpırlarını düşün
Titremelerini ürpermelerini
Hışırtılarını anımsa

İstesen de istemesen de
Yakında pilin bitecek
Bodurlar yerdenyığmalar
Seni top tüfeğe yedirecek

Herkes yassıburun
Herkes leşko karın
Sen sevecensin onlara sarılırsın
Onlar sevecendir sırtlarını dönerler

Utanmak ortadan defoldu
Yüksek gradolular yok artık
Naralansa da aşklar
Her bucak alnıçatlaklarla dolu

Elinde kapalı bir koridor
Ey kalbim ilk gençliğini düşün
Yüzüne gölge düşmemiş
Şanlı günlerine tutun.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

BİR ŞAİR NE ZAMAN ÖLÜR