FYODOR MİHAYLOVİÇ DOSTOYEVSKİ (1821-1881)

FYODOR MİHAYLOVİÇ DOSTOYEVSKİ (1821-1881)

FYODOR MİHAYLOVİÇ DOSTOYEVSKİ (1821-1881)

                FYODOR MİHAYLOVİÇ DOSTOYEVSKİ (1821-1881)

 

              Fyodor Mihayloviç Dostoyevski; 30 Ekim 1821’de Moskova’da dünyaya geldi. Baba Mihail ile anne Mariya’nin 6 çocuğundan ikincisi olan Dostoyevski ikisi kız, 5 tane kardeşle büyümüş. Ancak Dostoyevski kardeşlerin çocukluğu, huzur içerisinde değil, baskıcı bir babanın otoritesi altında sevgiden uzak bir şekilde geçmiş. Askeri cerrahlıktan emekli olan Dostoyevski’nin babası, yoksullara hizmet eden bir hastanede çalışıyormuş. Sık sık kavga çıkartıp, küçücük şeyler karşısında büyük tepkiler veren Mihail’in eşi anne Mariya ise bir tüccarın kızıydı.

Birbirinin tam anlamıyla zıttı olan bu iki karakter, Dostoyevski’nin üzerinde daha sonraki yıllarda eserlerindeki kahramanları da etkileyecek anne-baba figürleri olmuş. Alkole bağımlı denecek kadar düşkün olan baba o kadar sert ve disiplinliymiş ki, kızları tek başlarına dışarıya adımlarını bile atamazlarmış. 4 erkek çocuk da bir nevi askeri eğitimde gibi yetiştirildi.

 

Dostoyevski Gençliği;

 Çocuklarına harçlık vermez, durumu iyi olmasına rağmen onları 5 parasız gezdirirmiş. İlköğretimini Moskova’da tamamlayan Dostoyevski kardeşler, yaz aylarında sırf babalarının zulmünden uzaklaşabilmek için anneleri ile birlikte Tula’ya giderlermiş. Burada, babasına hizmet eden köylüler arasında az da olsa huzur buluyorlardı.

İşte böyle bir çocukluk dönemi geçiren Dostoyevski, 1837’de annesini tüberküloz hastalığı yüzünden kaybetmiş. Ardından ağabeyinin yanına, fazlasıyla disiplinli bir okul olan Petersburg’daki mühendislik okuluna gönderildi.  Hem sinirli hem de duyarlı bir genç olan Dostoyevski’ye buradayken “Ateş Fedya” lakabı takılmış. 16 yaşında olan Fyodor, burada derslerden arta kalan zamanını ağabeyi Mihail’le sohbet ederek, düşünerek ve kitap okuyarak geçirmiş. Ve babasının ölüm haberini, mühendislik okuluna devam ettiği süre içerisinde almış.

Dostoyevski’nin İkinci Eşi Anna Snitkin;

Babası öldüğü zaman 18 yaşında olan Dostoyevski, her ne kadar ondan nefret etse bile bu olaydan fazlasıyla etkilenmiş. Çünkü içten içe onun ölmesini istemiş olması, genç ama gayet duyarlı olan Fyodor’da suçluluk duygusu yaratmış. Hatta bir anlamda, onun katili olduğunu düşünmüş. Bazı kaynaklarda alkol bağımlısı olan babanın doğal nedenlerden ölmüş olduğu belirtilirken, bazılarında ise topraklarında çalışan ve onlara kötü davranan köylüler tarafından öldürüldüğü yönünde bilgiler bulunuyor.

Sonuçta; Dostoyevski hiçbir zaman anlaşamadığı, ölmesini istediği babasının vefatının ardından zor günler geçirmiş. Hatta hayatı boyunca yakasını bırakmayan sara nöbetlerinin ilkine de bu zamanlarda yakalanmış. Mühendislik okulundan mezun olduktan sonra asteğmen olarak İstihkam Müdürlüğü’nde görev yapmaya başlamış ancak burada sadece 1 sene durabilmiş. Zira askerliği hiçbir zaman sevememiş.

                   Subaylık yaptığı dönemde hem maaş hem de babasından kalan topraklardan geliri olan Fyodor, anlamsız bir şekilde yaşamaya başlamış. Bohem ortamlara girmiş, kumara başlamış ve eline geçen onca paraya rağmen savruk hayatı yüzünden maddi sıkıntı çekmiş. Görevinden istifa ettikten sonra edebiyata merak salan Dostoyevski, öncelikle Balzac’ın bir eserini Rusçaya çevirmiş. Daha sonra da yazmaya yoğunlaşarak, ilk kitabı İnsancıklar’ı 1846 yılında tamamlayıp yayımlamış. Ve bu kitabı hem halk hem de eleştirmenler tarafından oldukça beğenilmiş.

           Rus yazarın; yaşlı bir adamın öksüz bir kıza duyduğu sevgiyi ve içindeki çatışmaları konu alan romanı, ünlü eleştirmen Belinski’den, şair Nikolay Neksarov’a varana kadar pek çok kişi tarafından övgü dolu sözlerle takdir edilmiş. Hatta Neksarov, Dostoyevski’den “yeni bir Gogol doğdu” gibi gurur verici sözlerle bahsetmiş. Ancak bu döneme 15 dakikalık şöhretler gibi gelip geçici olmuş. Zira genç adam küstah tavırları, sinirli ve kaba halleri yüzünden sevilmeyen bir kişilik olmuş. Dolayısıyla yalnız ve parasız hayata tekrar geri döndü.

              Dostoyevski Yeniden yazmaya başlayarak aynı yıl Gogol’dan etkilenerek kaleme aldığı Öteki isimli eseri ise tam bir hayal kırıklığı olmuş. Kitap, daha önce onu destekleyen  Belinsky tarafından bile beğenilmemiş. Umudunu yitirmesine rağmen şansını zorlayan Rus yazar, 1847’de Ev Sahibesi, 1848’te Beyaz Geceler ve Bir Yufka Yürekli isimli eserlerini yayımlamış. İçlerinden yalnızca Bir Yufka Yürekli isimli kitap beğenilmiş ve Dostoyevski ümidini tamamen yitirmiş.

Edebiyat dünyası tarafından dışlanan Rus, dönemin reformcularına katılmayı tercih etmiş. Ancak hükümeti yıkmak istediği gerekçesiyle 23 Nisan 1849 yılında Çarlık polisi tarafından yakalanarak, grubun diğer üyeleriyle birlikte tutuklanmış. Ağabeyinin de içinde olduğu gruptaki herkes, 22 Aralık’ta kurşuna dizilmek suretiyle ölüm cezasına çarptırılmış.

4 yıllık kürek cezasının ardından er olarak orduya girmiş ve Semipalatinsk’te zorunlu olarak ikamet etmeye başlamış. Burada 5 yıl görev yapan Dostoyevski, bir subayın karısı olan Mariya Isssyev ile tanışmış ve subay eşi öldükten sonra onunla evlenmiş. Ancak Dostoyevski’nin ona aşık olduğundan mı yoksa verem hastası kadına acıdığından mı evlendiği konusunda kesin bir bilgi yok. 1858’de sürgün dönemi biten Dostoyevski, Petersburg’a dönerek orada Ölüler Evinden Anılar’ı tamamlamış.

             1863 yılında çok istediği Avrupa yolculuğuna çıkarak, Paris, Londra, Cenevre, Roma, Almanya ve Danimarka’yı gezmiş. 1864 yılında karısını, ağabeyini ve arkadaşı Apollon Grigoriyev’i kaybetmiş. Daha sonra Avrupa seyahatine çıktığı arkadaşı Pauline Suslov ile nişanlanmış ancak Pauline verdiği evlilik sözünden dönerek Dostoyevski’yi terk etmiş.

Aynı yıl Yeraltından Mektuplar isimli eserini yayımlatmış ve bu romanı eleştirmenler tarafından övgü dolu sözler almış. Adından yazarın başyapıtları olarak gösterilen Suç ve Ceza ile Kumarbaz yayımlanmış. Yazabildiği kadar yazan Dostoyevski, gözlerinin bozulması üzerine 20 yaşında olan Anna Snitkin’i işe almış. 4 Ekim 1866’da tanışan çift kısa süre içerisinde birbirine aşık olmuş ve 8 Kasım’da da nişanlanmış.

Dostoyevski Ailesi;

Sonunda aradığı aşkı bulan Dostoyevski, Anna ile birlikte 1867’de birkaç aylığına Avrupa seyahatine çıkmış ancak ikili 4 yıl boyunca Rusya’ya dönmemiş. Mutlu evlilikleri, 22 Şubat 1868’te dünyaya gelen küçük kızları Sonya ile taçlandırılmış. Ancak ikilinin mutluluğu ne yazık ki çok uzun sürmemiş. Çünkü Sonya soğuk algınlığına yakalanmış ve sadece 3 aylıkken ölmüş. Hem Dostoyevski hem de Anna bu olaydan fazlasıyla etkilenmiş. Dostoyevski, o günleri bir arkadaşına yazdığı mektupta “hayatımda hiç bu kadar mutsuz olmamıştım” diyerek anlatmaya çalışmış.

Bu olayın ardından Dostoyevski ve Anna, ikinci kez çocuk sahibi olmuş. Lyubov adındaki kızları 1869’da dünyaya gelmiş ve hiçbir zaman Sonya’nın yerini doldurmasa bile acılarını bir nebze de olsa hafifletmiş. 1871’de ise ilk oğulları Fyodor dünyaya gelmiş. 1875’te doğan Alexey ise tıpkı Sonya gibi fazla yaşamamış ve 3 yaşındayken ölmüş Ve ikilinin uzun ömürlü çocukları Fyodor ile Lyubov olmuş.

25 Ocak 1881’de hastalanan Fyodor Dostoyevski, geçirdiği ciğer kanaması nedeniyle 28 Ocak 1881’de hayata veda etmiş. 3 gün sonra yapılan cenaze törenine başarılı yazar için binlerce kişi katılmış ve Dostoyevski yaklaşık 30 bin insanın eşliğinde son yolculuğuna uğurlanmış.

Fyodor Dostoyevski Kitapları

 

İlk kitabı İnsancıklar’ı 1846 yılında çıkartan Dostoyevski, daha sonraki birkaç kitabında aynı başarıyı yakalayamasa da uzun bir aradan sonra yeniden itibar kazanmış. Ve başyapıtları sayılan Yeraltından Notlar, Suç ve Ceza, Kumarbaz, Budala gibi eserlerini arka arkaya çıkartmış. Meraklıları için Dostoyevski’nin romanları; İnsancıklar, Öteki, Netochka Nezvanova, Ezilmiş ve Aşağılanmışlar, Ölüler Evinden Anılar, Yeraltından Notlar, Suç ve Ceza, Kumarbaz, Budala, Ecinniler, Delikanlı, Karamazov Kardeşler’dir.

Kısa öyküleri ise Dokuz Mektupları Romanı, Mr. Prokharçin, Ev Sahibesi, Polzunkov, Bir Yufka Yürekli, Kıskanç Koca, Namuslu Bir Hırsız, Bir Noel Ağacı ve Düğün, en iyi aşk kitapları arasında yer alan Beyaz Geceler, Küçük Kahraman, Amcanın Rüyası, Tatsız Bir Olay, Timsah, Ededi Koca, Bobok, Uysal Bir Ruh, Köylü Marey, Mesih’in Noel Ağacı Boy, Bir Adamın Düşü isimli hikayeleridir.

Suç ve Ceza

 

Dostoyevski ‘ninkitaplarından bir tanesi Suç ve Ceza. 1866 yılında yayımlanan Suç ve Ceza’da ana karakter eseri okuyanların gayet iyi tanıdığı Raskolnikov’dur. Hukuk fakültesini kazanan ama maddi durumu çok kötü olduğundan eğitimini tamamlamayan Raskolnikov’un hikayesi anlatılmaktadır. Dostoyevski’nin en uzun romanlarından biri olan kitapta Raskolnikov, toplum için iyi işler yapabilecek olanların para sıkıntısı çekmesinin yanlış olduğunu düşünmektedir. İşte bu düşüncelerle, yaşlı ve zengin bir kadını öldürmüştür. Ancak vicdan azabı yüzünden rahat edemez ve sonunda cinayeti işlediğini itiraf ederek teslim olur.

Yeraltından Notlar

1864’te Petersburg’da yayımlanan bu kitap ise Albert Camus dahil olmak üzere pek çok Batılı düşünürü etkilemiş bir eserdir. Bir insanın içsel çatışmalarına tanık olacağınız kitap, Yeraltı ve Notlar olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Kendini gerçek dünyadan soyutlamış başkarakterin, özellikle de iç dünyasındaki monologları okuyucular üzerinde büyük etki yaratmaktadır.

İnsancıklar

Dostoyevski’nin ilk romanı, hem halk hem de eleştirmenler tarafından tam not almıştır. Yaşlı bir adamın küçük bir kıza duyduğu aşkın konu alındığı eser, yazarın ilk çalışması olmasına rağmen en başarılıları arasında yer almaktadır.

Budala

Dostoyevski’nin dünya klasikleri arasında yer alan bir diğer eseri de 1868 yılında kaleme aldığı Budala’dır. Sara hastası genç bir adamın hikayesinin anlatıldığı eserde, dürüst olmakla budala olmak aynı kefeye konulmaktadır. Kendisi de sara hastası olan Dostoyevski, bu romanındaki kahramanına hayatından pek çok şey koymuştur. İç dünyasına yönelen kahraman Prens Muşkin’in budalalık derecesinde iyi olması ve etrafındaki kişilerle arasında geçen olayların üzerinde durulduğu kitap, Rus yazarın en sürükleyici romanlarından biri olarak gösterilmektedir.

Kumarbaz

Dostoyevski’nin yaşanmışlıklarından yola çıkarak oluşturduğu bir kitabı da 1867 yılında yayımlanan Kumarbaz’dır. Yazarın, yayıneviyle yaptığı anlaşma neticesinde, o zamanlar sekreteri olarak işe aldığı Anna Snitkina Grigoryevna’nın yardımıyla sadece 25 gün içerisinde kaleme aldığı başarılı eseridir.

Karamazov Kardeşler

 

1958 yılında beyaz perdeye de uyarlanan Dostoyevski kitabıdır. Ünlü yazarın 2 yılda yazdığı bu kitap, aynı zamanda Dostoyevski’nin tamamlamış olduğu son eseridir. Kitaptaki kahramanın adı ünlü kişiliğin 3 yaşında ölen oğlunun adı Alyoşa (Alexey) olarak belirlenmiştir. Ve eserde, Alyoşa’nın sürgün cezasındayken tanıştığı bir mahkumun babasını öldürmesiyle, babalık konuları üzerinde durulmuştur. Karamazov Kardeşler, Dostoyevski’nin en başarılı romanlarından biri olarak dünya klasikleri arasındaki yerini de almıştır.