Dümbüllü İsmail Efendi (1897-1973)
Dümbüllü İsmail Efendi, 1897' yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Tam ismi İsmail Hakkı, Dümbüllü lakabıdır. Tulûat geleneğinden yetişmiş, ortaoyunu, operet ve filmlerdeki rolleriyle öne çıkmış, birçok Türk seyirlik oyununun ve çeşitli oyunculuk tekniğinin günümüze aktarılmasını sağladı. Dümbüllü adını dönemin kanto sanatçılarından Peruz Hanım’ın söylediği Dümbüllü adlı kantodan aldı. Askeri ortaokul’daki eğitimini tiyatro merakı yüzünden yarım bıraktı. Önce amatör olarak Karagöz Hüseyin'in, sonra da profesyonel olarak ünlü tulûatçı Kel Hasan Efendi’nin Dilkuşu Tiyatrosu’nda oyunculuk yaptı. İsmail Efendi, Kavuklu Hamdi Efendi, Komik Naşit Efendi gibi ünlü komedi oyuncularıyla aynı sahneyi paylaştı. Kel Hasan Efendi vefat ettikten sonra, geleneksel kavuğu ondan devraldı. Kendisi de ölümünden önce bu kavuğu Münir Özkul'a devretmiştir.
Dümbüllü İsmail Efendi, 1928'de Tevfik İnce'yle birlikte kendi tiyatro topluluğunu kurarak perdesini Direklerarası'ndaki Hilal Tiyatrosu'nda açmaya başladı. 1933'ten sonra Anadolu turnelerine çıktı. Bu dönemde Ayşem, Cebe Gitti, Bülbül gibi operetlerde oynadı. Komedyenlerin duayeni Kel Hasan Efendi’nin oyunlarını yaşatan Dümbüllü döneminde, Türk seyirlik tiyatrosu en parlak günlerini yaşadı.
II. Dünya Savaşı yıllarından sonra 1947'den başlayarak özgün ses tonu, saf görünüşü ve sevimli mimikleriyle sinemada da görünmeye başladı. Önce Memiş (1947), sonra Dümbüllü Macera Peşinde (1948) ve Keloğlan (1948) filmlerinde başrol oynadı. Harman Sonu (1950), İncili Çavuş (1951), Ne Sihirdir Ne Keramet (1951), Sihirli Define (1951) adlı filmlerle ününü pekiştirdi. 1953'te Kırk Gün Kırk Gece, 1954'te Mihrimah Sultan, 1956'da Dümbüllü Tarzan, Bayram Gecesi, Nasrettin Hoca ve Timurlenk gibi filmlerde rol aldı. 1968’de jübile yaparak sahnelere veda etti; ama sanattan kopamayarak zaman zaman sahneye çıkmayı ve radyo oyunlarında yer almayı devam ettirdi.
Dümbüllü İsmail, tulûata dayanan ortaoyunu tiyatromuzun, son önemli temsilcisi idi. Sadi Yaver Ataman tarafından hazırlanan Dümbüllü İsmail Efendi (1974) adlı eserde, teybe kaydedilmiş bazı oyunlarının metinlerini verdi.
1980 yılında Karagözcüler ve Ortaoyuncular Derneği' nin İsmail Dümbüllü adına koyduğu “En Başarılı Güldürü Sanatçısı” ödülünü ilk kez Münir Özkul, 1987'de ise Suna Pekuysal aldı.
